ޢުންޞުރުގެ 4 ވަނަ ޢަދަދު

ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލްގެ އޮފީހަކީ ސަރުކާރުގެ އިދާރާއެއް ނޫނެވެ. ދައުލަތުގެ މިނިވަން މުސްތަޤިއްލު މުއައްސަސާއެކެވެ. މާނައަކީ މި އޮފީހުން ނިންމާ ނިންމުމަކީ އެހެން އެއްވެސް ފަރާތެއްގެ ބާރެއް ނުފޫޒެއް ނެތި ޤާނޫނުތަކާއި ގަވާއިދުތައް ދައްކައިދޭ މަގުން ނިންމާ ނިންމުންތަކެކެވެ. ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަކަށް ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލް ވަތްކެއް ނުކުރެވޭނެއެވެ. އަދި ސަރުކާރުގެ ދައުރު ނިމުނަސް ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލްގެ ދައުރު ނިމުމަކަށް ނާންނާނެއެވެ. ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލްގެ އޮފީހާއި ސަރުކާރާ ދެމެދު 2 ގުޅުމެއް ބޭއްވުން ޤާނޫނީ ގޮތުން ހުއްދައެވެ. އެއީ ބަޖެޓާއި މާލީ ކަންކަން ހަމަޖައްސައިދިނުމާއި، ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލް ޢަމަލުކުރަންޖެހޭ ޢާންމު ސިޔާސަތުތައް ކަނޑައެޅުމެވެ.

ކުލަބު 220 އަކީ ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލްގެ އޮފީހުގެ މުވައްޒަފުންގެ ނަފްސާނީ އަދި ޖިސްމާނީ ދުޅަހެޔޮކަމާއި، މުނިފޫހިފިލުވުމާއި، އަދި އިޖްތިމާޢީ ގުޅުންތައް ވަރުގަދަ ކުރުމުގެ ގޮތުން، 2016 ވަނަ އަހަރު އުފައްދާފައިވާ ޖަމްޢިއްޔާއެކެވެ. ކުލަބުގެ މެންބަރަކަށް ވެވެނީ ހަމައެކަނި ޕީޖީ އޮފީހުގެ މުވައްޒަފުންނަށެވެ. ކުލަބް އުފެދުނު ފަހުން، އެކިއެކި މުއައްސަސާތަކުން ހިންގާފައިވާ އިޖްތިމާޢީ، އަދަބީ، އަދި ކުޅިވަރުގެ ހަރަކާތްތަކުގައި ބައިވެރިވެފައިވެއެވެ. ކްލަބް 220 ޚާއްޞަވަނީ، މިކްލަބުގައި އޮތް، ރާއްޖޭގެ ފެންވަރުގައިވެސް ފާހަގަ ކުރެވޭ، މީހުން ޖެހިލުންވާ ވަރުގެ ވަރުގަދަ ފުޓުބޯޅަ ޓީމަކާއި ބަހުސް ޓީމެއްގެ ސަބަބުންނެވެ. ވަރުގަދަ ބަހުސް ޓީމެއް އޮތުމަކީ، މިއޮފީހުގެ މަސައްކަތުގެ ގޮތުން ޠަބީޢީ ކަމެކެވެ. ދިވެހިރާއްޖޭގެ އަޑުން އިންތިޒާމުކޮށްގެން ބޭއްވި ބަހުސް މުބާރާތްތަކުން މިއޮފީހުގެ ކުލަބުންނާއި ވަކިވަކި މުވައްޒަފުން ތަކުރާރުކޮށް، ރަންވަނަތައް ހޯދާފައިވެއެވެ. އަދި 2019 ވަނަ އަހަރު ވާހަކަދެއްކުމުގެ ޤައުމީ މުބާރާތުން މި އޮފީހުގެ ބަހުސް ޓީމު 1 ވަނަ ހޯދާފައިވެއެވެ. އެއީވެސް ޠަބީޢީ ކަމެކެވެ. ނަމަވެސް، ފުޓުބޯޅަ ޓީމަކީވެސް ވަކި ދޫކޮށްލެވޭ ވަރުގެ ޓީމެއް ނޫނެވެ.

ޖިނާއީ މައްސަލަތަކާ ގުޅިގެން ފިޔަވަޅު އެޅުމުގައި އެއްގޮތް އުޞޫލުތަކެއް ހިފަހައްޓައި, ހަރުދަނާ, ނަޒާހާތްތެރި އަދި ދެފުއްފެންނަ ގޮތުގައި އެ މަސައްކަތްކުރުމަށްޓަކައި މި އޮފީސް އުފެދުނީއްސުރެ ހިފަހައްޓަމުން ގެންދާ ހަމަތަކެއް ވެއެވެ.

އޭގެ ތެރެއިން އެންމެ މުހިންމު އެއް ހަމައަކީ ޖިނާއީ މައްސަލައަކާ ގުޅިގެން ޕްރޮސިކިއުޓަރުން އަޅާ ކޮންމެ ފިޔަވަޅެއް ފައިނަލް ވުމުގެ ކުރިން އިތުރު ރަޢުޔެއް ހޯދުމެވެ. މާނައަކީ ޕްރޮސިކިއުޓަރަށް އެކަނި ފެންނަ ގޮތަށް މައްސަލައިގައި އެއްވެސް ފިޔަވަޅެއް ނޭޅުމެވެ.

މި އޮފީހަކީ ފެށުނީއްސުރެވެސް މަޝްވަރާގެ އުޞޫލުން ކަންކަން ނިންމާ އޮފީހެކެވެ. ޕްރޮސިކިއުޝަންގެ މަސައްކަތް ހިންގުން ބައްޓަންކޮށްފައިވަނީވެސް މަޝްވަރާކޮށްގެން ނޫނީ ކަންކަން ނުނިންމޭ ގޮތަށެވެ.

ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލްގެ އޮފީހަކީ ރައްޔިތުންނަށް ޚިދުމަތެއް ފޯރުކޮށްދޭ އިދާރާއެކެވެ. އެ ޚިދުމަތަކީ، އަމަން އަމާންކަމާއި ޞުލްޙަ މަސަލަސްކަން ޤާއިމުކޮށްދިނުމެވެ. މިޚިދުމަތް ފޯރުކޮށްދެވެނީ ގިނަ ބައެއްގެ ބައިވެރިވުމާވެސް އެކުއެވެ. ތަޙްޤީޤުކުރާ އިދާރާތަކާއި، ވިކްޓިމް ސަޕޯޓް ސަރވިސްތަކާއި، ޝަރުޢީ ކޯޓުތަކާއި ޙުކުމް ތަންފީޒުކުރާ އިދާރާތަކާ އެކުވެގެން، އަމާން މުޖަތަމަޢެއްގެ ޚިދުމަތް ރައްޔިތުންނަށް ފޯރުކޮށްދެއެވެ.

ބަޔަކަށް ޚިދުމަތެއް ފޯރުކޮށްދޭނަމަ، ދެކަމެއް ފުރިހަމަވާންޖެހެއެވެ. އެ ޚިދުމަތް ލިބޭ މީހާ (ޕީޖީ އޮފީހުގެ ޙާލަތުގައި، ރައްޔިތުން) އަށް، އެޚިދުމަތް ފޯރުކޮށްދޭ ގޮތާބެހޭ މަޢުލޫމާތު ލިބިފައި އޮންނަންޖެހެއެވެ. މިއޮފީހުން ނިންމާ ނިންމުންތަކާއި، އެނިންމުން ނިންމި ސަބަބާއި، އެކަމުގެ ނަތީޖާތައް ހާމަކޮށް ފެންނާން އޮންނަންވާނެއެވެ. ދެވަނަ ކަމަކީ، އެއްކޮށް މަސައްކަތްކުރާ އެހެން އިދާރާތަކަށް، އެކުގައި މަސައްކަތްކުރަން ލުއި ފަސޭހަވުމެވެ. ފުލުހުންނަށާއި ތަޙްޤީޤީ އިދާރާތަކަށާއި ޝަރްޢީ ކޯޓުތަކަށް، ޕީޖީ އޮފީހާ ގުޅިގެން ކުރަންޖެހޭ ކަންކަން ފަސޭހަކޮށްދިނުމެވެ.

ދިވެހިރާއްޖޭގެ ފުރަތަމަ އަންހެން ޑެޕިއުޓީ ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލެވެ. ކްރިމިނަލް ކޯޓަށް ޢައްޔަނު ކުރެވުނު ފުރަތަމަ އަންހެން ފަނޑިޔާރެވެ. އަދި މިއަދު ދިވެހިރާއްޖޭގެ ހައިކޯޓުގެ ފަނޑިޔާރެކެވެ. "ޢުންޞުރު" ގެ މި ލިޔުން މި ޚާއްޞަކުރަނީ ފަނޑިޔާރު އަލްއުސްތާޛާ ދީބާނާޒް ފަހުމީގެ ވާހަކައަށެވެ. ފަނޑިޔާރު ދީބާނާޒްގެ އާދަޔާ ޚިލާފު ޚިދުމަތަށެވެ.

ފަނޑިޔާރު ދީބާނާޒް ފަހުމީ ޕީޖީ އޮފީހާ އެންމެ ފުރަތަމަ ގުޅުނު މުވައްޒަފުންގެ ތެރޭގައި ހިމެނިވަޑައިގެން, މި އޮފީސް އޮފީހެއް ގޮތުގައި ހިނގައިގަތުމުގެ އެންމެ އަސާސީ ކަންކަން ފުރިހަމަކުރެއްވުމުގައި ގިނަމަސައްކަތްތަކެއް ކުރެއްވިއެވެ. އެގޮތުން ޕީޖީ އޮފީހަށް އޮފީހަށް ގަންނަންޖެހޭ ތަކެތި ގަނެ, ނަންބޯޑު ހަދައި، އޮފީހުގެ އޮނިގަނޑު އެކުލަވާލައި، އޮފީހުގެ ފުރަތަމަ ބަޖެޓު ހޯދުމުގެ މަޝްވަރާތަކުގައި އިސް ދައުރެއް އަދާކުރެއްވިއެވެ. އަދި ޕީޖީ އޮފީހުން މިހާރު އަމަލުން ކުރަމުން އަންނަ ޑިއުޓީ ޕްރޮސިކިއުޝަން ނިޒާމުގެ އޮނިގަނޑު ރޭވުމުގައިވެސް ފަނޑިޔާރު ދީބާނާޒް މަސައްކަތް ކުރެއްވިއެވެ.

އިންތިޚާބަކީ، ރައްޔިތުން ނުވަތަ ރައްޔިތުންގެ ތެރެއިން ބަޔަކު ވެރިކަމަށް އެންމެ އެކަށީގެންވާ މީހާ އިޚްތިޔާރުކުރުމަށް ބޭނުންކުރާ ވަސީލަތަކެވެ. އިސްލާމީ ތާރީޚުގައި ވެރިކަންކުރާ މީހާ ވާންޖެހޭނީ މީސްތަކުންގެ ރުހުން ލިބިފައިވާ އެމީހުން އިޚްތިޔާރުކޮށްފައިވާ މީހަކަށެވެ. މިކަމަށް ވާސިލްވަނީ ޚަލީފާއަށް ބައިޢަތުހިފުމާއި ރުހުން އޮތްކަން އިޢުލާން ކޮށްގެންނެވެ. އިންތިޚާބަކުން ވެރިކަމަށް މީހަރު އިޚްތިޔާރު ކުރުމަކީ އިސްލާމީ ޝަރީޢަތުގައިވާ އުޞޫލުތައް ނެގެހެއްޓުމާއެކު، މީހުންގެ ރުހުން ލިބިފައިވާ މީހަކު ވެރިޔަކަށް އިޚްތިޔާރު ކުރުމަށް އޮތް މަގެކެވެ.

އިންތިޚާބުތައް ތަޢާރަފުވުމުގެ ކުރިން، ވެރިމީހާ އިޚްތިޔާރުކުރަމުން އައީ، މީސްތަކުންގެ ތެރެއިން ކަމުވޮށިގެންވާ މީހުންނެވެ. އިސްލާމީ ޝަރީޢަތުގައި ވެރިއަކު ޢައްޔަންކުރުމަށް ބާއްވާ އިންތިޚާބުތަކަކީ ދެވޭ ލަފައެކެވެ. ދެވޭ ހެކިބަހެކެވެ. ވެރިން ހޮވުމަކީ ހެކިބަސް ދިނުމާ އެއްފަދަ ކަމަކަށްވާތީއާއި، ހެކިބަސް ދިނުމަކީ އަމާނާތްތެރިކަމާއެކު ކުރަންޖެހޭ ކަމެއްކަމަށް އިސްލާމީ ޝަރީޢަތުގައި އޮތަތީ، ވެރިއަކު ހޮވުމަށް ކުރެވޭ މަސައްކަތަކީ ނަޒާހާތްތެރި މަސައްކަތަކަށްވުން ޝަރުޢީ ގޮތުން ލާޒިމެވެ.

ޖިނާއީ ކުށެއްގެ ތުހުމަތުކުރެވޭ ހިސާބުން، އެ މީހަކު ވަގުތުން ވަގުތަށް ހައްޔަރުކުރުމަކީ ކޮންމެހެން ކުރަންޖެހޭ ކަމެއްގެ ގޮތުގައި ދެކޭ މީހުން އުޅެއެވެ. ވަކި މީހަކު ވަކި ކުށެއް ކުރިކަމަށް ތުހުމަތުވެގެން، އަޑުފެތެރޭ ހިސާބުން އެ މީހަކު ހައްޔަރުކޮށް، ބަންދުކުރުމަށް ޢާންމުން ގޮވައި އަޑުއުފުލާ މަންޒަރު ފެނެއެވެ. ވީމާ، ހައްޔަރުކުރުމާއި ބަންދުކުރުމުގެ ތަފާތަކީ ކޮބައިކަމާއި، އެކަމުން ނިކުންނަ ނަތީޖާ ސާފުވެފައި އޮތުމަކީ ބޭނުންތެރި ކަމެއްކަމަށް ފެނެއެވެ.

ޖިނާއީ އިޖުރާއަތުގެ ޤާނޫނުގެ 213 ވަނަ މާއްދާގެ (ޓ) ގައި "ހައްޔަރުކުރުން" މާނަކޮށްދީފައިވަނީ، މީހެއްގެ މިނިވަންކަން ހުއްޓުމަކަށް ގެނެސް، ޤާނޫނީ އިންޒާރު ދިނުމާއެކު، ފުލުހުންގެ ބެލުމުގެ ދަށަށް އެމީހަކު ގެނައުމަށެވެ. އެ މާއްދާގެ (ޔ) ގައި "ބަންދުކުރުން" މާނަކޮށްދީފައިވަނީ، މީހަކު ހައްޔަރުކުރުމަށްފަހު އޭނާ ފުލުހުންގެ ބެލުމުގެ ދަށުގައި ހުންނަ ޙާލަތަށެވެ. ބަންދުގެ މުއްދަތުގައި އޭނާ ހުންނާނީ ފުލުހުންގެ ބެލުމުގެ ދަށުގައިވާ ކަސްޓޯޑިއަލް ޖަލެއްގައިކަމަށް މި މާއްދާގައި އޮވެއެވެ. އެހެންކަމުން ކޮންމެ ބަންދަކީ ހައްޔަރެކެވެ. ނަމަވެސް ކޮންމެ ހައްޔަރަކީ ބަންދެއް ނޫނެވެ.

ކުށެއްގެ ތުހުމަތުގައި މީހަކު ހައްޔަރުކުރުމުން ދެގޮތުންކުރެ ގޮތެއް ވެއެވެ. ފުރަތަމަ ގޮތަކީ، އެ މީހަކު 24 ގަޑިއިރު ތެރޭގައި ފަނޑިޔާރެއްގެ ކުރިމައްޗަށް ހާޒިރުކޮށް، އެ މީހެއްގެ ބަންދާމެދު ގޮތް ނިންމަން ޖެހުމެވެ. ދެވަނަ ގޮތަކީ، ބަންދާމެދު ގޮތެއް ނިންމަށް ފަނޑިޔާރެއް ކުރިމައްޗަށް ޙާޟިރުނުކޮށް 24 ގަޑިއިރު ތެރޭގައި ހައްޔަރުން ދޫކޮށްލުމެވެ.

ދިވެހިރާއްޖޭގެ ބޯޑަރުން އެއްވެސް އެއްޗެއް އެތެރެކުރުމުގެ އަދި ބޭރުކުރުމުގެ ކުރިން ދިވެހިރާއްޖޭގެ ކަސްޓަމްސްގެ ހުއްދަ ހޯދަން ޖެހެއެވެ. އަމިއްލަ ބޭނުންތަކަށް ގެންނަ މުދަލުގެ އަގު 6000 ރުފިޔާއަށްވުރެ ބޮޑު ނުވާނަމަ، އަދި އެއީ ދިވެހިރާއްޖެއަށް އެތެރެކުރުމަށް ވަކި ޚާއްސަ ހުއްދައެއް ބޭނުންނުވާ ނުވަތަ ދިވެހިރާއްޖެ އެތެރެކުރުން މަނާ އެއްޗަކަށް ނުވާނަމަ، އެ އެއްޗެއް ދިވެހިރާއްޖޭގެ ކަސްޓަމްސްއަށް ޑިކްލެއަރ ކުރުމެއް ނެތި އެތެރެކުރުން، މިދެންނެވި އުޞޫލުން އިސްތިސްނާވެއެވެ.

އެހެން ޤައުމުތަކެކޭ އެއްގޮތަށް، ދިވެހިރާއްޖެއަށްވެސް ކަސްޓަމްސްގެ ހުއްދަ ނެތި، އެކި ގޮތްގޮތުން ފޮރުވައިގެން ރަން އެތެރެކުރަން، ކުށްވެރިން މަސައްކަތްކުރެއެވެ. މިގޮތަށް އެތެރެކުރާ ރަން ޢާންމު ގޮތެއްގައި އެތެރެކުރަނީ ހަށިގަނޑުގެ އެތެރޭގައި ނުވަތަ ފޭރާމުގައި އެކި ގޮތްގޮތަށް ފޮރުވައިގެންނެވެ. މިއީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ކަސްޓަމްސް ޤާނޫނުގެ 97 ވަނަ މާއްދާގެ ދަށުން ޖިނާއީ ކުށެކެވެ. މި ފަދަ ކުށްކުރާ މީހުން ހޯދައި، އެ މީހުންގެ މައްޗަށް ޖިނާއީ ތަހްޤީޤު ހިންގާނީ ކަސްޓަމްސްއިންނެވެ.